WYKŁADY I PRELEGENCI - CZĘŚĆ NAUKOWA
Sala kinowa, poziom 6

Quo vadis, Optica et Optometria?
Kształcenie akademickie optyków okularowych i optometrystów prowadzone jest w Polsce od niemal 30 lat. Dla tak innowacyjnego obszaru badań i kształcenia to niemal wieczność. W tym czasie zmieniły się technologie produkcji soczewek, udoskonalone zostały urządzenia i metody diagnostyki wzroku, ale przede wszystkim pojawiły się nowe wyzwania. Radykalne zmiany zaszły w stylu życia niemal całej populacji.
Należy więc postawić pytania: jakich optyków okularowych i jakich optometrystów potrzebujemy na nadchodzącą przyszłość? Jak powinniśmy ich kształcić i jakie badania prowadzić, aby optyka okularowa i optometria w Polsce znalazły się w światowym nurcie? I wreszcie: jak przygotować „dzisiejszych optometrystów” do „jutrzejszej optometrii”?
Dwa wyzwania zdeterminują „nauki o widzeniu” w najbliższych latach. Pierwsze to krótkowzroczność, która narasta bez oznak spowolnienia. I drugie - związane z wiekiem choroby oczu - zwyrodnienie plamki żółtej, zaćma, retinopatia cukrzycowa i jaskra. I wreszcie wyzwania związane z publiczną percepcją optometrii, stymulowanie zainteresowania optometrią jako zawodem i uregulowanie zakresu praktyki optometrycznej.
Nowoczesne metody pomiaru ciśnienia śródgałkowego
Biomechaniczne parametry rogówki i przedniego odcinka oka odgrywają coraz większą rolę w diagnostyce okulistycznej. Niektóre z chorób oka (m.in. jaskra) mają mechaniczną etiologię. Wiedza o niej obejmuje naturalne zjawiska fizjologiczne a także efekty działań diagnostycznych. Jednym z nich jest pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego. Analizator mechaniki rogówki (ORA) oraz tonometr Corvis ST są pierwszymi komercyjnie dostępnymi bezinwazyjnymi tonometrami, których dodatkową funkcją jest wyznaczenie parametrów opisujących biomechanikę rogówki. ORA mierzy ciśnienie śródgałkowe, współczynnik oporu rogówki i histerezę. Tonometr Corvis ST analizuje, oprócz pomiaru biomechanicznie skorygowanego ciśnienia śródgałkowego, dynamiczną odpowiedź rogówki na podmuch powietrza. Istnieją też inne czynniki, np. puls oczny, które uwzględnia się w nowoczesnych metodach pomiaru. Dynamiczny tonometr konturowy PASCAL (DCT) rejestruje sygnał ciśnienia śródgałkowego skorelowany z biciem serca, dzięki temu wyznaczane jest skurczowe i rozkurczowe ciśnienie śródgałkowe i amplituda tętna gałkowego. Zależność pomiędzy wyznaczanymi podczas pomiaru ciśnienia śródgałkowego parametrami dynamiki gałki ocznej i czynnikami ryzyka wystąpienia jaskry, nie są w pełni poznane. Nowoczesne metody pomiaru ciśnienia śródgałkowego mają duży potencjał do wykorzystania w diagnostyce okulistycznej.
Wzrok a postawa ciała - nowy obszar badań Optometrii
Optometria jako dziedzina nauki nie jest ograniczona li tylko do pomiaru refrakcji. Dzięki nowoczesnej diagnostyce i urządzeniom pomiarowym mamy coraz więcej dowodów na istnienie zależności pomiędzy parametrami wzroku oraz innymi parametrami charakteryzującymi człowieka. Wystąpienie będzie koncentrować się na powiązaniach pomiędzy wzrokiem a postawą ciała oraz nowoczesnych metodach badania tej interdyscyplinarnej dziedziny nauki.
Luteina i zeaksantyna w siatkówce oka ludzkiego - badania z zastosowaniem mikro-spektroskopii rozpraszania Ramana
Plamce żółtej ludzkiego oka kolor nadają barwniki karotenoidowe: luteina i zeaksantyna. Wiadomo, że ich brak w naszej diecie zwiększa możliwość wystąpienia starczego zwyrodnienia siatkówki (AMD). Pomimo tego, że niedawno wykazano, iż barwniki te działają jak molekularne żaluzje słoneczne chroniąc receptory przed nadmiernym oświetleniem1, to wciąż nie jest znany mechanizm, który sprawia, że kolorowa dieta zmniejsza prawdopodobieństwo zachorowania na AMD.2 Dla lepszego zrozumienia roli luteiny i zeaksantyny w plamce żółtej oka istotna jest m.in. informacja o lokalizacji i rozmieszczeniu tych barwników w siatkówce. Podczas wykładu zaprezentowane zostaną badania mikro-obrazowania siatkówki z zastosowaniem spektroskopii ramanowskiej, która to technika jest narzędziem pozwalającym na nieinwazyjne określenie położenia każdego z tych barwników.
Aktywność kory wzrokowej związana z supresją międzyoczną, niedowidzeniem i zaburzeniami wergencji
Proces widzenia obuocznego można eksplorować obserwując aktywność kory mózgowej metodą elektroencefalografii (EEG), przy użyciu wzrokowych potencjałów wywołanych skorelowanych ze zdarzeniem lub stosując analizę czasowo-częstotliwościową fal mózgowych. Technika ta umożliwia eksplorowanie neuronalnych mechanizmów procesu widzenia z wysoką rozdzielczością czasową, tym samym dostarczając informacji na temat różnych faz tego dynamicznego procesu. W ramach wykładu przedstawione zostaną badania dotyczące możliwości eksplorowania sumowania obuocznego oraz supresji korowej u osób bez zaburzeń widzenia oraz wśród osób z supresją międzyoczną (zezami, niedowidzeniem). W drugiej części wykładu przedstawione zostaną wyniki badań, których celem było wyznaczenie obszarów kory mózgowej związanych z przygotowaniem i wykonaniem złożonych wergencji oraz określenie roli, jaką mogą one pełnić u osób bez zaburzeń widzenia obuocznego. Dodatkowo, zostaną przedstawione możliwości wykorzystania metody EEG w badaniu wpływu terapii wzrokowej na aktywność kory mózgowej u osób z zaburzeniami widzenia obuocznego.
Wpływ treningu wzrokowo - motorycznego na wyniki testów sprawności piłkarskiej dzieci w wieku 11-13 lat
W badaniu piłkarzy nożnych grających amatorsko w lidze juniorów (U11-U13) podzielono na grupy badanych i kontrolną. Uczestnicy obu grup trzy razy w tygodniu uczestniczyli w 90 - minutowym treningu piłkarskim. Dodatkowo, zawodnicy grupy badanej przez 6 kolejnych tygodni uczestniczyli w 45 - minutowych sesjach treningu wzrokowo - motorycznego z wykorzystaniem fiksatora sakkadycznego Wayne’a. Pełne optometryczne badanie wzroku oraz testy sprawności piłkarskiej przeprowadzono z udziałem uczestników obu grup podczas oceny początkowej oraz po upływie 6 tygodni uczestnictwa w TWM. Ocena funkcji wzrokowych została przeprowadzona przez optometrystę z 10-letnim doświadczeniem w praktyce. Poziom umiejętności piłkarskich zawodników oceniał trener piłki nożnej z licencją UEFA B. Do badania sprawności piłkarskich wybrano testy stosowane w procesie treningowym, oceniające umiejętności wykorzystywane przez zawodników w czasie gry. Zaprezentujemy zaobserwowane wyniki sześciotygodniowego uczestnictwa w treningu wzrokowo-motorycznym z wykorzystaniem fiksatora sakkadycznego Wayne’a zaobserwowano.
Wpływ wcześniactwa na rozwój narządu wzroku oraz kontrola krótkowzroczności
Jednym z najpoważniejszych problemów klinicznych dotyczących narządu wzroku związanych z przedwczesnym urodzeniem jest retinopatia wcześniaków (ROP). Omówione będą wyniki pomiarów parametrów układu wzrokowego i funkcji widzenia u wcześniaków w młodszym wieku szkolnym oraz ich wpływ na codzienne funkcjonowanie.
W zakresie kontroli krótkowzroczności omówione zostaną najnowsze metody kontroli progresji krótkowzroczności, najważniejsze wnioski z badań przeprowadzonych przez autorkę oraz przyszłe trendy zarówno w korekcji jak i kontroli progresji krótkowzrocznej wady wzroku. Zaprezentowane zostaną wyniki badań, których celem było sprawdzenie wpływu miękkich soczewek kontaktowych wieloogniskowych z średnimi i wysokimi addycjami (z centrum do dali), zaprojektowanymi do kontroli progresji krótkowzroczności, na parametry widzenia jednoocznego i obuocznego.

Jak zaprojektować dobrą soczewkę okularową?
Soczewka okularowa powinna mieć skorygowane aberracje pozaosiowe: astygmatyzm, błąd mocy i dystorsję. W przypadku powierzchni sferycznych można skorygować astygmatyzm dobierając promienie krzywizn („elipsa Tscherninga”) ale jest to możliwe tylko w ograniczonym zakresie.
Technika obróbki cyfrowej (CNC) umożliwiła projektowanie soczewki okularowej metodą „punkt po punkcie” przy czym za kryterium jakości można przyjąć numerycznie wyznaczoną plamkę rozmycia lub diagram śladowy.
W przypadku soczewek progresywnych problem stanowi astygmatyzm stref bocznych. Zgodnie z twierdzeniem Minkwitza zależy on od tempa zmiany mocy wzdłuż kanału progresji.
Soczewki o zmiennej mocy proponuje się nie tylko presbiopom, ale także osobom wykonującym intensywną pracę wzrokową w celu częściowego wspomożenia akomodacji oraz dzieciom w celu hamowaniu rozwoju krótkowzroczności. Najnowsze rozwiązania polegają na zwiększeniu mocy optycznej w strefie obwodowej albo wprowadzeniu różnych modyfikacji na jej powierzchni.
Charakteryzacja funkcji optycznej nowoczesnych soczewek okularowych i kontaktowych
Nowoczesne soczewki okularowe i kontaktowe są wytwarzane z użyciem wielu różnych technologii, na wielu etapach procesu technologicznego. W pierwej fazie zwykle definiuje się podstawową funkcję optyczną (kształt powierzchni refrakcyjnych). W przypadku obu typów soczewek jest to zwykle połączenie metod odlewania, wyciskania i skrawania. W kolejnym etapie następuje opracowanie powierzchni soczewek, w przypadku soczewek okularowych stosowane są metody zanurzeniowe i napylanie w próżni, zaś w przypadku soczewek kontaktowych dodatkowe procesy, np. plazmowe, zmieniające właściwości materiału w warstwie powierzchniowej. Połączenie nietrywialnej funkcji optycznej i zaawansowanych metod obróbki powierzchni powoduje, że wypadkowa funkcja optyczna nie jest prostą wartością sferocylindryczną i wymaga odpowiednich, dokładnych metod pomiarowych. W trakcie wystąpienia zostaną zaprezentowane i omówione wybrane metody charakteryzacji.
Soczewki o kontrolowanej dioptryczności - próby zastosowania w dynamicznej korekcji wad wzroku
W referacie będzie wskazana potrzeba zastosowania w korekcji okularowej wad wzroku soczewek, których moc sferyczna lub sferocylindryczna zmieniałaby się̨ w zależności od odległości punktu fiksacji od pacjenta prezbiopijnego lub w zależności od zmiany spektrum aberracji monochromatycznych oka wyższych rzędów u pacjenta akomodującego. Zostaną wskazane efekty fizyczne i materiały które mogłyby być wykorzystane w produkcji tego typu soczewek. Dokładniej będą omówione soczewki ciekłokrystaliczne, których refrakcja zmienia się wraz z różnicą potencjałów elektrycznych wytwarzanych przez przezroczyste elektrody nanoszone na przednią i tylną powierzchnię soczewek. Przedstawione zostaną okulary z soczewkami ciekłokrystalicznymi dostępne komercyjnie oraz rozwiązania prototypowe. Na zakończenie przedstawione będą również pewne rozwiązania dla korekcji kontaktowej oraz dla wszczepianych soczewek wewnątrzgałkowych.
Parametry biomechaniczne oka a jego układ optyczny
Oko człowieka jest strukturą dynamiczną, w której występuje ścisła korelacja pomiędzy właściwościami mechanicznymi i refrakcyjnymi oka. Oznacza to, że z powodów czysto optycznych parametry strukturalne – geometryczne i materiałowe – muszą spełniać określone warunki. Ich określenie umożliwia przewidywanie procesów fizjologicznych oraz diagnostycznych. Dużą rolę w procesie poznawczym odgrywają symulacje numeryczne. W taki właśnie sposób, dowiadujemy się więcej o fizyce oka, niż poprzez badania laboratoryjne. A wiedza ta coraz wyraźniej sugeruje, że optyczne funkcje oka wymagają znacznie bardziej zaawansowanej teorii dotyczącej jego dynamiki, której ważnym aspektem jest ciśnienie śródgałkowe oraz puls oczny.
Rogówka jest nie tylko najmocniejszą optyczną soczewką oka, ale jednocześnie najbardziej wiotkim jego elementem konstrukcyjnym. Gdyby nie ciśnienie wewnątrzgałkowe nie byłaby w stanie przyjąć właściwego kształtu. Po jego skokowym przyroście osoba o zdrowych oczach nie stwierdza zaburzenia ostrości widzenia, wierzchołek rogówki przesuwa jednak się o ponad milimetr. Gdyby ognisko optyczne zostało o tyle przesunięte względem siatkówki, oko wymagałoby korekcji o mocy trzech dioptrii – taka zmiana byłaby więc wyraźnie zauważalna. A mimo to ostrość obrazu na siatkówce nie ulega zmianie. Dlaczego zatem zawsze (lub prawie zawsze) widzimy wyraźnie?
Odpowiedzią może być hipoteza Samonastawności Opto-mechanicznej Oka - ostrość wzroku jest niezależna od jakichkolwiek zmian ciśnienia śródgałkowego. Doświadczenia sugerują, że hipoteza ta jest warunkowana właściwościami mechanicznymi tkanek oka, a szczególną rolę odgrywa tu reologia rąbka rogówki.
Funkcje wzrokowe i dolegliwości u młodych użytkowników urządzeń cyfrowych w trakcie pandemii COVID-19
Ograniczenia nałożone w związku z pandemią COVID-19 znacząco zmieniły nawyki użytkowania technologii cyfrowych dotyczących większości aspektów życia człowieka - poczynając od pracy, poprzez edukację, kulturę, zachowania konsumenckie na relacjach międzyludzkich kończąc. Na całym świecie w okresie pandemii nasiliło się użytkowanie ekranowych urządzeń cyfrowych, powiązane zarówno z wykonywaną pracą zawodową jak i poza nią, powodując zwiększenie obciążenia systemu wzrokowego użytkowników.
Celem wykładu jest przybliżenie badań dotyczących zmian w użytkowaniu urządzeń cyfrowych a także wskazanie pojawiających się dolegliwości u młodych dorosłych użytkowników. Ponadto przedstawione zostaną wyniki naszych badań, których celem było sprawdzenie wpływu wydłużenia czasu użytkowania urządzeń cyfrowych na funkcje wzrokowe oraz pojawiające się dolegliwości cyfrowego zmęczenia wzroku ocenionych za pomocą kwestionariusza CVSS-17.
Korekcja okularowa stabilizująca układ wzrokowy podczas pracy przy elektronicznych urządzeniach mobilnych
Ostatnie lata to ciągły wzrost czasu spędzanego przed ekranami elektronicznych urządzeń mobilnych, które stają się główną przyczyną cyfrowego zmęczenia wzroku oraz przyczyniają się do nadmiernego wysiłku akomodacyjnego. Na rynku od lat stosuje się soczewki okularowe relaksacyjne, których celem jest wsparcie akomodacji podczas pracy w bliży wzrokowej, jednak przy doborze tego rodzaju korekcji nie uwzględnia się indywidualnych parametrów charakteryzujących sposób użytkowania smartfonów, które stały się nieodłącznym elementem współczesnej cywilizacji. Na potrzeby pracy magisterskiej zaprojektowano korekcję okularową, której zadaniem była stabilizacja układu wzrokowego podczas jego obciążenia przy pracy z ekranowymi urządzeniami mobilnymi. Dzięki odpowiednim obliczeniom określono różnicę wysiłku akomodacyjnego pomiędzy odległością obserwacji ekranu smartfona a standardową odległością pracy w bliży wzrokowej, jaką jest 40 cm. Taka wielkość dodatku do bliży została zastosowana w autorskiej korekcji okularowej i przetestowana przez ochotników (młodych dorosłych) w okresie 4 tygodni.
Wyzwania i problemy związane z kształceniem techników optyków
Zgodnie z obowiązującymi przepisami pod terminem optyk okularowy przy kształceniu na poziomie szkoły ponadpodstawowej (średnim) kryją się dwa obszary kwalifikacji; Optyk - Mechanik i Technik – Optyk. Pierwszy z nich uprawnia do wykonywania montażu i naprawy elementów układów optycznych, a drugi uprawnia do wykonywania i naprawy pomocy wzrokowych.
W wystąpieniu, w oparciu o podstawę programową dla obu zawodów, zostaną przedstawione aktualne problemy i bariery pojawiające się przy realizacji treści kształcenia obu kwalifikacji na poziomie szkoły średniej. Zostaną także nakreślone warunki i wyzwania niezbędne do efektywniejszej realizacji celów i zadań w kształceniu optyka okularowego.